Je kunt je tegen de financiële gevolgen van risico’s verzekeren. Voor veel verzekeringen is dat een vrije keuze. Er zijn echter ook gedwongen verzekeringen. De overheid verplicht mensen zich te verzekeren voor diverse risico’s, zoals werkloosheid, arbeidsongeschiktheid of hoge ziektekosten. Veel van deze verzekeringen kennen we als ‘uitkeringen’.

De laatste decennia zijn door bezuinigen en politieke keuzes een aantal sociale uitkeringen verdwenen. Andere uitkeringen werden versoberd.
Toch heeft Nederland nog steeds veel uitkeringen die mensen in tijden van nood financieel ondersteunen.

De overheid bepaalt de regels van de sociale zekerheid. De uitvoering van de sociale verzekeringen wordt gedaan door aparte uitvoeringsinstellingen, zoals het UWV.
De gemeenten regelen enkele sociale voorzieningen, zoals de bijstandsuitkering.

Stelsel van sociale zekerheid

Wanneer er gesproken wordt van ‘sociale zekerheid’ dan bedoelen we het geheel van allerlei uitkeringen.
Dat zijn niet alleen sociale verzekeringen, maar ook sociale voorzieningen. Onderstaand schema geeft een globale indeling van de diverse uitkeringen: 

Sociale zekerheid

Bij deze indeling wordt gekeken naar de manier van financieren en voor wie de uitkering bedoeld is. Er is nog een andere manier om uitkeringen in te delen, namelijk door te kijken naar het doel van de uitkering:

  • uitkering bedoeld om kosten (deels) te dekken,

  • uitkering bedoeld om inkomensverlies (deels) op te vangen,

  • uitkering bedoeld als pensioenvoorziening

Enkele belangrijke uitkeringen zijn in onderstaand schema opgenomen:

Uitkering
Omschrijving
Categorie
Doel
ABW
Algemene BijstandsWet (“de bijstand”)
Bedoeld voor mensen die geen inkomen hebben, voor geen enkele sociale verzekering in aanmerking komen én geen eigen vermogen hebben (bijvoorbeeld spaargeld of een eigen huis).
Sociale voorziening
inkomensverlies
(er is ook ‘speciale bijstand’ ook voor dekking kosten)
WW
WerkloosheidsWet
Bedoeld voor mensen die (niet door eigen schuld) hun baan – en dus hun inkomen – verliezen.
Sociale verzekering – werknemersverzekering
inkomensverlies
WIA Wet werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen
Vervanger van de WAO, voor iedereen die na 1 jan. 2004 arbeidsongeschikt wordt.  
Sociale verzekering – werknemersverzekering inkomensverlies
AWBZ
Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten
Dekt bijzonder hoge medische kosten (van bijzondere dure of langdurige medische behandelingen).
Sociale verzekering – volksverzekering
kostendekking
AOW
Algemene OuderdomsWet (“pensioentje”)
Een basispensioen voor mensen vanaf 65 jaar.
NB. de meeste mensen hebben naast de AOW-uitkering een (privé)aanvullend pensioen (via een particuliere verzekeringsmaatschappij)
Sociale verzekering – volksverzekering
wordt meestal apart genoemd, maar zou gerekend kunnen worden tot de groep “inkomen”
AKW
Algemene KinderbijslagWet (“kinderbijslag”)
Uitkering per kwartaal voor gezinnen (per kind).
Sociale verzekering – volksverzekering
(hoewel de uitkering betaald wordt uit de belastingopbrengst en niet uit premieheffing)
wordt meestal apart genoemd, maar zou gerekend kunnen worden tot de groep “kosten”

Terugtredende overheid

De afgelopen jaren is de overheid het collectieve stelsel van sociale zekerheid aan het beperken.
Daarvoor zijn diverse redenen:

  • Liberalisme in de politiek
    Deze politieke stroming is steeds meer in de maatschappij terug te vinden. Eén van de belangrijke kernwaarden van deze stroming is dat burgers vooral zaken zélf moeten (kunnen) regelen en zélf keuzes moeten kunnen maken. 

    “De overheid moet zich niet overal mee bemoeien!”

  • Moreel wangedrag beperken
    Wanneer verzekeringen door de overheid geregeld worden, is de kans op moreel wangedrag groot.
    Bijvoorbeeld bij de oude ziektewet:
    Werkgevers hadden er weinig belang bij om ziekte van werknemers te beperken – als een werknemer ziek werd, betaalde de overheid via de ziektewet het loon van de werknemer door.

    Nu de werkgevers tegenwoordig zélf het loon moeten doorbetalen, doen zij veel meer hun best om ziekte-uitval van werknemers te beperken.

  • Keuzevrijheid en concurrentie
    Bijvoorbeeld bij de ziektekostenverzekeringen: door de verzekering over te laten aan particuliere verzekeraars ontstaat er keuze voor de mensen. Bovendien moeten verzekeraars concurreren, waardoor je mag verwachten dat de prijzen dalen.

print