Een marktuitkomst is Pareto-optimaal wanneer de som van consumenten- en producentensuplus maximaal is. Het is de meest efficiënte uitkomst van een markt.
Een uitkomst is doelmatig of efficiënt als er weinig middelen nodig zijn voor het behalen van het resultaat van die activiteit. Anders gezegd, wanneer er zo min mogelijk offers gebracht hoeven worden voor het resultaat.
Een perfect werkende markt (volkomen concurrentie) levert een evenwichtssituatie op waarbij de som van producenten- en consumentensurplus maximaal is.
Omdat het surplus gezien kan worden als een maatstaf voor efficiëntie, levert een evenwichtssituatie dus de meest optimale/efficiënte uitkomst op.
We kunnen dit illustreren met onderstaand voorbeeld:
| Volkomen concurrentie |
|---|
 |
| Prijs hoger dan evenwicht |
|---|
 |
|
Nu de prijs hoger is dan de evenwichtsprijs, is het producentensurplus gestegen. Bedrijven zouden nóg meer willen produceren, maar dat zullen consumenten niet kopen. Het totale surplus is afgenomen met de gearceerde driehoek. |
| Prijs lager dan evenwicht |
|---|
 |
|
Nu de prijs lager is dan de evenwichtsprijs, is het consumentensurplus toegenomen. Ook nu is het totale surplus afgenomen met de gearceerde driehoek. |
Ook wanneer we de uitkomst van perfect werkende markten vergelijken met onvolkomen concurrentie (bijvoorbeeld een monopolie), zien we dat er sprake is van surplusverlies. De uitkomst is dus minder efficiënt:
| Volkomen concurrentie |
|---|
 |
| Monopolie |
|---|
 |
| De monopolist zal streven naar maximale winst en zijn prijs verhogen t.o.v. de situatie van een perfect werkende markt. Daardoor neemt het totale surplus af met de gearceerde driehoek. |
Kanttekening:
Wanneer een uitkomst Pareto-efficiënt is,
- vereist dat perfect werkende markten (en die zijn er niet/nauwelijks)
- wil dat niet zeggen dat het resultaat ‘rechtvaardig’ is
- wordt er geen rekening gehouden met externe effecten
- komen geen collectieve goederen tot stand
Er zijn dus situaties waarbij het verstandig is om bewust níet te streven naar een Pareto-efficiënte uitkomst.