Het stelsel van de sociale zekerheid in Nederland zorgt voor een zekere mate van inkomensherverdeling. Bij deze sociale zekerheid gaat het om sociale verzekeringen die met premieopbrengsten betaald worden en sociale voorzieningen die uit belastingopbrengsten betaald worden.

Daarbij kan sprake zijn van:

  • herverdeling van inkomen tussen verschillende inkomensgroepen
  • herverdeling van inkomen binnen één inkomensgroep

Een onderzoeker heeft de huidige situatie in beeld gebracht. De onderstaande tabel komt uit zijn onderzoek.

inkomen en sociale zekerheid

inkomenskwintielen van laag naar hoog totaal inkomen aandeel in primair inkomen
(in %)		 netto overdracht uit sociale verzekeringen
(in mld euro’s)		 netto overdracht uit sociale voorzieningen
(in mld euro’s)		 netto overdracht* uit sociale zekerheid
(in mld euro’s)
eerste 20% 2,4 29 59 88
20% 7,7 31 50 81
20% 16,1 >9 8 17
20% 26,3 -24 -23 -47
laatste 20% 47,5 -45 -94 -139

* netto overdracht = ontvangen uitkeringen – betaalde inkomstenbelasting en premies

1 Toon met een berekening aan dat er bij de sociale zekerheid uitsluitend sprake is van herverdeling van inkomen.

Als er uitsluitend sprake is van herverdeling, moet het totale bedrag vóór en na herverdeling gelijk blijven.

2 Leveren de sociale verzekeringen of de sociale voorzieningen de grootste bijdrage aan de herverdeling van het inkomen indien het laagste en het hoogste kwintiel vergeleken worden? Licht de keuze uitsluitend toe op basis van de tabel.

Bij inkomensherverdeling gaat inkomen van rijk naar arm.

3 Leg uit dat bij de sociale verzekeringen de solidariteit tussen de huishoudens binnen een kwintiel een belangrijke rol speelt.

Solidariteit = het samen dragen van risico’s.

Daarnaast heeft de onderzoeker op basis van aanvullende gegevens de verdelingscurves getekend in figuur 1.

figuur 1  verdelingscurve primair inkomen en verdelingscurve uitkeringen uit sociale zekerheid

Hij beweert bij deze figuur:
“De huishoudens uit de twee laagste inkomenskwintielen hebben een relatief hoge kans gebruik te moeten maken van de sociale zekerheid.”

4 Wordt deze bewering door de informatie uit de figuur ondersteund? Licht het antwoord toe.

Het gebruik van de sociale zekerheid is in de Lorenzcurve terug te vinden in de lijn ‘uitkeringen’.

1

De optelsom van de netto overdracht uit de sociale zekerheid 88 + 81 + 17 − 47 − 139 = 0, dus is er uitsluitend sprake van het verschuiven van inkomen tussen inkomenskwintielen.
2

Sociale voorzieningen
Een toelichting waaruit blijkt dat het verschil tussen de netto overdracht van het laagste kwintiel en de netto overdracht van het hoogste kwintiel bij de sociale voorzieningen groter is dan bij de sociale verzekeringen.
3

Een antwoord waaruit blijkt dat de (risico)solidariteit betekent dat alle huishoudens binnen een bepaald kwintiel betalen voor de sociale verzekeringen waarvan slechts een beperkt deel van de betreffende huishoudens gebruikmaakt.
4

Ja
Een toelichting waarin verwezen wordt naar de gestippelde lijn van de uitkeringen en laat zien dat deze aangeeft dat 40% van de huishoudens met het laagste totale inkomen met elkaar een relatief groot deel (bijna 50%) van het totale inkomen aan uitkeringen op grond van de sociale zekerheid ontvangen (hetgeen kan wijzen op een relatief grote kans op bijvoorbeeld werkloosheid en arbeidsongeschiktheid).
print